Ograničenja sadržaja mikroplastike u proizvodima

Ukoliko pratite dešavanja u oblasti hemikalija, onda ste do sada vjerovatno čuli da su u Evropskoj uniji usvojena ograničenja mikroplastike u određenim proizvodima.

Čak i ako vam ne izgleda da je mikroplastika u direktnoj vezi sa hemikalijama, zabrane i ograničenja su definisana upravo propisima o hemikalijama.

Naime, Uredbom Komisije (EU) 2023/2055 od 25. septembra 2023. godine dopunjen je Aneks XVII REACH uredbe kojim su u Evropskoj uniji definisana ograničenja za određene opasne supstance, smješe i proizvode.

Ovim propisom utvrđena je zabrana za mikroplastiku, odnosno mikročestice sintetičkih polimera, kao samostalnih supstanci ili u smješama u koncentracijama koje su jednake ili veće od 0,01%.

Pogledajmo prvo šta je mikroplastika.

Mikroplastika ili mikročestice sintetičkih polimera su polimeri koji su čvrsti i ispunjavaju oba sljedeća uslova:

1. sadržani su u česticama i čine najmanje 1% mase tih čestica ili čine neprekidni površinski premaz na česticama;
2. najmanje 1% mase čestica navedenih u tački (a) ispunjava jedan od sljedećih uslova:
   • sve dimenzije čestica su 5 mm ili manje;
   • dužina čestica je 15 mm ili manja, a odnos dužine i prečnika je veći od 3.

Sljedeći polimeri su izuzeti iz ove definicije:

• polimeri koji su rezultat procesa polimerizacije koji se desio u prirodi, bez obzira na korišćeni proces ekstrakcije i koji nisu hemijski modifikovane supstance;
• biorazgradljivi polimeri, dokazano u skladu sa posebnim pravilima;
• polimeri čija je rastvorljivost veća od 2 g/L, dokazano u skladu sa posebnim pravilima;
• polimeri koji u svojoj hemijskoj strukturi ne sadrže atome ugljenika.

Nije definisana lista supstanci već svaka supstanca mora biti posebno procijenjena da bi se provjerilo da li se smatra mikročesticom sintetičkog polimera.

Kao i obično kada su ograničenja u pitanju, definisani su uslovi, odnosno upotrebe na koje se ne primjenjuju definisana ograničenja. Npr. upotreba u smješama koje se koriste isključivo u industriji.

Rokovi za zabranu mikroplastike nisu tako blizu – prva ograničenja počeće da važe 2027. godine, a posljednja 2035. godine. Definisani su prema vrstama proizvoda i glase:

• od 17. oktobra 2029. za mikročestice sintetičkih polimera za inkapsulaciju mirisa;
• od 17. oktobra 2027. za proizvode koji se ispiraju definisane propisima o kozmetici;
• od 17. oktobra 2035. za proizvode za usne, nokte i šminkanje definisane propisima o kozmetici;
• od 17. oktobra 2029. za proizvode koji se ne uklanjaju definisane propisima o kozmetici;
• od 17. oktobra 2028. za deterdžente, voskove, sredstva za poliranje i proizvode za osvježavanje vazduha;
• od 17. oktobra 2029. za medicinska sredstva regulisana posebnim propisima;
• od 17. oktobra 2028. za đubriva definisana posebnim propisom, kada nisu obuhvaćena djelokrugom tog propisa;
• od 17. oktobra 2031. za sredstva za zaštitu bilja i sjeme tretirano tim proizvodima i biocidne proizvode definisane posebnim propisima;
• od 17. oktobra 2028. za proizvode za upotrebu u poljoprivredi i hortikulturi;
• od 17. oktobra 2031. za zrnasta punila za vještačke sportske podloge.

Za sve kategorije proizvoda definisani su i određeni izuzeci.

Snabdjevači od 17. oktobra 2025 moraju da obavijeste dalje korisnike ako njihov proizvod sadrži mikroplastiku. Obavještenje treba da sadrži sljedeće informacije:

• uputstvo za upotrebu i zbrinjavanje proizvoda u svrhu sprečavanja ispuštanja mikroplastike u životnu sredinu;
• izjavu: „Isporučene mikročestice sintetičkih polimera podliježu uslovima utvrđenim za redni broj 78. Aneksa XVII Uredbe (EZ) br. 1907/2006 Evropskog parlamenta i Savjeta.“;
• informacije o količini ili koncentraciji mikročestica sintetičkih polimera u supstanci ili smješi;
• opšte informacije o identitetu polimera sadržanih u supstanci ili smješi koje omogućavaju proizvođačima, industrijskim krajnjim korisnicima i drugim snabdjevačima da ispune svoje obaveze.

Pored toga, na proizvodima za usne, nokte i šminkanje u periodu od 17. oktobra 2031. godine do 17. oktobra 2035. godine potrebno je navesti „Ovaj proizvod sadrži mikroplastiku“.

U Bosni i Hercegovini ograničenja za mikroplastiku još uvijek nisu propisana.

U Republici Srpskoj ovakvo ograničenje je razmatrano prilikom izmjena Pravilnika o ograničenjima i zabranama hemikalija koje su u toku, o čemu sam pisala ranije.

U Federaciji Bosne i Hercegovine možemo očekivati usvajanje identičnih zabrana donošenjem posebnog propisa o ograničenjima i zabranama hemikalija.

Da li ste već primijetili proizvode na kojima je istaknuto da sadrže ili ne sadrže mikroplastiku? Pišite mi na nina.pajovic@bens-consulting.eu.

Avtor izvirne slike rawpixel.com on Freepik