Kako deterdženti dovode do cvjetanja vode?

Znate li da voda može da procvjeta? Možda zvuči bajkovito, ali se zapravo radi o negativnoj pojavi. 

„Cvjetanje vode“ je pojava povećanog razvoja vodenih biljaka, uglavnom algi. Nastaje zbog prevelikog opterećenja vode hranjivim materijama, a pod uticajem visoke temperature i sunčeve svjetlosti. Radi se o eutrofikaciji voda, a zbog povećanog rasta algi često ovu pojavu zovemo „cvjetanje algi“. 

Ono što predstavlja dobre uslove za rast algi zapravo je veoma štetno za ukupni kvalitet vode. Povećana potrošnja kiseonika negativno utiče na razvoj drugih organizama u vodi, ali i smanjuje mogućnost korištenja vode za druge namjene. A prilikom razgradnje organskih materija razvijaju se neprijatni mirisi.  

Sada vam je jasno da ovo cvjetanje nije nešto što bismo voljeli da vidimo. 

Ali kakve sada to sve ima veze sa hemikalijama? 

Godinama su kao jedan od najvećih krivaca za pojavu „cvjetanja vode“ optuživani fosfati, kao izvor fosfora koji dovodi do eutrofikacije.  

Između ostalog, ova jedinjenja se dodaju deterdžentima radi poboljšanja moći čišćenja. Nažalost, osim ovog povoljnog efekta na funkciju deterdženta, pokazalo se da u vodi podstiču rast algi dovedeći do „cvjetanja“. 

Sve su to razlozi zašto su propisima definisana ograničenja sadržaja fosfata u određenim deterdžentima. 

U Evropskoj uniji, Uredbom (EC) No 648/2004 o deterdžentima definisana su sljedeća ograničenja za sadržaj fosfata u deterdžentima za opštu upotrebu: 

• ukupan sadržaj fosfora u deterdžentima za veš mora biti manji od 0,5 g u preporučenoj dozi deterdženta za glavni ciklus pranja za standardno punjenje mašine za tvrdu vodu, 
• ukupni sadržaj fosfora u deterdžentima za mašinsko pranje posuđa mora biti manji od 0,3 g u standardnom doziranju. 

Kao što vidite, ograničenja se ne odnose na deterdžente za industrijsku ili institucionalnu upotrebu. Smatra se da za ovakve deterdžente još uvijek nisu dostupne adekvatne alternative za fosfate. Ipak, korisnici ovih deterdženata bi trebalo da primjenjuju adekvatne mjere za preradu otpadnih voda. Time bi se smanjila količina fosfora koja se ispušta u vode.  

Sigurno ste i u Bosni i Hercegovini primijetili česte naslove koji govore o cvjetanju pojedinih rijeka ili jezera. Zato je važno da provjerimo da li i kod nas postoje ograničenja za fosfate. 

U Republici Srpskoj ograničenja identična onima u Evropskoj uniji usvojena su još 2014. godine Pravilnikom o deterdžentima. Postojao je prelazni period za primjenu ograničenja: 2015. godina za deterdžente za veš, odnosno 2017. godina za deterdžente za mašinsko pranje posuđa. 

U Federaciji Bosne i Hercegovine tek se očekuje usvajanje propisa o deterdžentima, pa i ograničenja sadržaja fosfata.  

Nepravedno je reći da su za narušavanje kvaliteta naših voda najodgovorniji deterdženti koji sadrže fosfate. Danas se kao pomoćne komponente umjesto fosfata uglavnom koriste druge supstance, npr. zeoliti. To znači da deterdženti iz uvoza ili oni proizvedeni kod nas uglavnom ne sadrže fosfate, čak i kada to nije uslovljeno propisima. 

Uzrok eutrofikacije može biti bilo koje organsko opterećenje koje u vode dospijeva nepravilnom (ili nikakvom) preradom otpadnih voda, industrijskih ili komunalnih. 

Ipak, propisi o hemikalijama su dali svoj doprinos u sprečavanju pojave „cvjetanja voda“. 

Nadam se da ćemo jednom ipak doći do toga da nam cvjetaju samo livade.  

Ili Tisa. Ali to je već neka druga tema. 

A ako želite da znate koja pravila morate ispoštovati prilikom stavljanja deterdženata na tržište, pišite mi na nina.pajovic@bens-consulting.eu.    

Avtor izvirne slike Liz Harrell on Unsplash