Šta je usaglašena klasifikacija supstanci i zašto je važna?

Veliki broj hemikalija je u svakodnevnoj upotrebi: u industrijskom i profesionalnom okruženju, ali i u domaćinstvima. Uslov za bezbjedno korištenje hemikalija je da poznajemo rizike koje su sa njima povezane i da budemo dobro informisani o pravilnim mjerama zaštite.

Za definisanje mjera za bezbjednu upotrebu hemikalija, neophodna je pravilna klasifikacija opasnosti. Prema utvrđenim opasnostima, hemikalije koje se nalaze u prometu moraju biti adekvatno obilježene, bez obzira na namjenu.

Snabdjevači hemikalija moraju izvršiti klasifikaciju i obilježavanje hemikalija (i supstanci i smješa) koje stavljaju u promet. Iako su propisima o hemikalijama definisani kriterijumi za klasifikaciju, nekada ih nije lako primijeniti. Dostupni podaci o hemikalijama nekada mogu biti kontradiktorni, pa njihova pravilna ocjena može biti pravi izazov.

Da bi postupak klasifikacije hemikalije bio jednostavniji i da bi se sprovodio na što ujednačeniji način, u Evropskoj uniji uspostavljena je Lista usaglašene klasifikacije i obilježavanja supstanci.

Ova lista je kao Aneks VI sastavni dio Uredbe Evropske unije 1272/2008 o klasifikaciji, obilježavanju i pakovanju hemikalija (tzv. CLP uredba). Sadrži informacije o klasifikaciji i obilježavanju supstanci koje su usaglašene na nivou Evropske unije. Na ovaj način ujednačena je identifikacija opasnosti pojedinih supstanci i obezbjeđeno adekvatno upravljanje rizikom u cijeloj EU.

Za supstance koje su uključene u Listu usaglašene klasifikacije i obilježavanja obavljen je složen proces evaluacije dostupnih podataka i utvrđena klasifikacija. Ali nakon što je supstanca uključena u ovu listu, primjena navedene usaglašene klasifikacije postaje obavezna.

Postojanje usaglašene klasifikacije posebno olakšava postupak klasifikacije smješe. Na osnovu poznate klasifikacije supstance (ili više njih) u smješi, jednostavno je primijeniti računsku metodu klasifikacije smješe, kada je to moguće.

Ukoliko neka klasa opasnosti nije obuhvaćena usaglašenom klasifikacijom supstance, ona može da se koristi. Takav je trenutno slučaj sa etanolom o kojem sam nedavno pisala:

Prema usaglašenoj klasifikaciji klasifikovan je kao zapaljiva tečnost kategorije 2 (H225). Ova klasifikacija se obavezno koristi, bilo za klasifikaciju čistog etanola, bilo za procjenu klasifikacije smješe koja ga sadrži. Međutim, uz ovu klasu opasnosti uobičajeno se navodi i iritacija oka kategorije 2 (H319) koja nije obuhvaćena usaglašenom klasifikacijom.

Dakle, primjena dodatne klase opasnosti koja nije navedena u usaglašenoj klasifikaciji je moguća.

Isto tako, ukoliko je supstanca prema usaglašenoj klasifikaciji svrstana u određenu klasu opasnosti, moguće je koristiti klasifikaciju koja ukazuje na viši stepen opasnosti od usaglašene.

Takav je slučaj moguć kod supstance koja je klasifikovana kao iritacija oka kategorije 2 (H319). Za takvu supstancu je moguće koristiti klasifikaciju u višu kategoriju opasnosti – teško oštećenje oka kategorije 1 (H318), ako podaci na to ukazuju.

Obrnut slučaj, tj. korištenje niže kategorije opasnosti od usaglašene nije dozvoljeno (osim u definisanim izuzecima).

Isto važi i za sve ostale klase opasnosti u okviru kojih su utvrđene kategorije za dalje određivanje stepena opasnosti.

Primjena usaglašene klasifikacije i opasnosti propisana je i u Bosni i Hercegovini. Zakon o hemikalijama Federacije Bosne i Hercegovine i Zakon o hemikalijama Republike Srpske propisuju utvrđivanje Spiska klasifikovanih supstanci. Ovaj spisak usklađuje se sa Listom usaglašene klasifikacije i obilježavanja supstanci Evropske unije, a važe ista pravila za korištenje usaglašene klasifikacije supstanci.

U Republici Srpskoj Spisak klasifikovanih supstanci odavno je na snazi dok se u Federaciji Bosne i Hercegovine tek očekuje njegovo donošenje.

Treba imati u vidu: i usaglašena klasifikacija podložna je promjenama. Ako su dostupni novi podaci koji ukazuju na potrebu za izmjenom usaglašene klasifikacije, vrši se revizija.

Usaglašena klasifikacija supstanci treba da olakša procjenu opasnosti nekih supstanci i pomogne nam pri određivanju pravilnih mjera zaštite prilikom rukovanja sa hemikalijama. Zato je važno znati da li je ona propisana za supstance koje stavljamo na tržište (kao čiste supstance ili u smješama), te pratiti česte izmjene.

Ukoliko vam je u tome potrebna asistencija, javite mi se na nina.pajovic@bens-consulting.eu.