Moguća klasifikacija etanola kao CMR supstance: šta to znači za industriju i potrošače?

Da li ste već čuli da se razmatra mogućnost nove klasifikacije etanola koja bi mogla uticati na mnoge primjene ove hemikalije?

Naime, etanol je prema usaglašenoj klasifikaciji hemikalija trenutno klasifikovan kao zapaljiva tečnost kategorije 2 (H225). Uz ovu klasu opasnosti veoma često se navodi i iritacija oka kategorije 2 (H319). Međutim, u Evropskoj uniji se razmatra dodatna klasifikacija etanola kao karcinogene i reproduktivno toksične supstance zbog čega bi se ova supstanca smatrala CMR supstancom.

Zašto je to važno?

Reklasifikacija etanola kao CMR bi zapravo značila zabranu upotrebe etanola u osnovnim i najčešće korištenim biocidnim proizvodima poput sredstava za dezinfekciju ruku i površina. To bi moglo da bude od velikog uticaja ne samo na industriju, već i na javno zdravlje.

Naime, veliki broj propisa zabranjuje upotrebu supstanci koje su klasifikovane kao karcinogene, mutagene ili reproduktivno toksične (CMR supstance) u proizvodima za opštu upotrebu. Pogledajmo neke:

• Pravilnik o uslovima za obavljanje djelatnosti sa hemikalijama Republike Srpske definiše da se CMR supstance kategorije 1A i 1B smatraju naročito opasnim hemikalijama. Ovakve hemikalije mogu da se isporučuju samo licima koje ih koriste u profesionalnu svrhu, a zabranjena je njihova prodaja u maloprodajnim objektima. Ukoliko proizvod namijenjen za opštu upotrebu sadrži CMR supstancu u količini koja dovodi do takve klasifikacije samog proizvoda, on ne može da se prodaje u maloprodaji.
• Pravilnik o ograničenjima i zabranama hemikalija Republike Srpske takođe definiše da se CMR supstance kategorije 1A i 1B ne mogu koristiti u proizvodima za široku potrošnju ukoliko dovode do klasifikacije takvog proizvoda kao CMR.
• I Zakon o biocidima Republike Srpske zabranjuje korištenje biocida koji su klasifikovani kao CMR u opštoj upotrebi.
• Pravilnik o bezbjednosti predmeta široke potrošnje Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 17/15, 13/17 i 39/23). definiše da u kozmetičkim proizvodima nije dozvoljeno korištenje CMR supstanci kategorije 1A i 1B.
• Pravilnikom o uslovima u pogledu zdravstvene ispravnosti predmeta opšte upotrebe koji se mogu stavljati u promet Federacije BiH („Službeni list RBiH“, br. 2/92 i 13/94, „Službene novine FBiH“, br. 36/05, 35/13, 96/17) definisana su ograničenja za neke CMR supstance.

U Federaciji Bosne i Hercegovine se očekuje usvajanje propisa koji će na isti način definisati upotrebu CMR supstanci, što je prvenstveno uslovljeno usvajanjem propisa o klasifikaciji hemikalija.

Podsjetimo se zašto uopšte koristimo etanol.

Etanol, odnosno etil alkohol, je organsko jedinjenje koje ima rasprostranjenu primjenu u proizvodima za opštu i profesionalnu upotrebu. Ova supstanca je relativno jeftina i lako dostupna na tržištu za različite aplikacije.

Etanol je veoma efikasan dezinficijens koji se koristi više od 100 godina i koji je globalno prepoznat kao dezinficijens kojem se vjeruje. Efikasno djeluje na širok spektar štetnih organizama, od bakterija do virusa bez ovojnice. Zbog svoje široke dostupnosti korišten je kao primarno sredstvo za dezinfekciju u borbi protiv SARS-CoV-2 virusa tokom pandemije.

Ključni je sastojak različitih proizvoda za dezinfekciju koji se koriste u domaćinstvima, u zdravstvenim ustanovama, prehrambenoj i farmaceutskoj industriji. Osigurava neophodnu higijenu površina, bezbjedno radno okruženje i prekida lanac infekcija.

Osim biocidne namjene, etanol se veoma često koristi kao rastvarač u industrijskim i naučno-istraživačkim primjenama, a prisutan je u mnogim proizvodima za opštu upotrebu. Takvi proizvodi su sredstva za održavanje čistoće (npr. sredstvo za čišćenje stakla), kozmetički proizvodi (npr. parfemi), ali i hrana (npr. alkoholna pića).

Još jedna dobra strana etanola je njegova održivost. Bezbjedan je za životnu sredinu, može se proizvoditi iz obnovljivih izvora, potpuno je biorazgradljiv, ne ostavlja rezidue i brzo isparava. To ga čini boljom opcijom od dostupnih alternativa.

Zbog veoma duge upotrebe dostupno je mnogo podatak koji ukazuju na njegovo bezbjednu dosadašnju upotrebu u domaćinstvima, zdravstvenim ustanovama i javnim prostorima. Ipak, postoje dokazi i o tome da etanol može da oštećuje organe, da je toksičan ako se proguta i da izaziva karcinom, što je osnov za razmatranje njegove reklasifikacije.

Reklasifikacija etanola je dodatno specifičan proces imajući u vidu da se radi o supstanci koja se rasprostranjeno i svakodnevno konzumira. Klasifikacija u više klase opasnosti, te posljedična ograničenja upotrebe treba da spriječe slučajna trovanja ili prekomjernu izloženost tokom upotrebe supstance koja se uobičajeno konzumira kroz alkoholna pića.

Zbog svega navedenog, biće potrebno detaljno procijeniti efekte ponovne klasifikacije etanola na javno zdravlje, ali i ekonomske efekte zamjene ove supstance drugim supstancama. Pronalazak adekvatnih alternativa bi mogao biti izazov za industriju: alternative treba da budu jednako efikasne i praktične za upotrebu, manje opasne i ekonomski opravdane.

A ovo bi moglo biti od uticaja na potrošače, bilo da se radi o dostupnosti odgovarajućih proizvoda ili o cijeni proizvoda koja će biti uslovljena dodatnim troškovima proizvođača u razvoju novih proizvoda.

Koji sve proizvodi koje svakodnevno koristite sadrže etanol? Kakvo je vaše mišljenje o ovoj aktuelnoj temi? Pišite mi na nina.pajovic@bens-consulting.eu.