Da li su vam poznati propisi o prekursorima eksploziva?

Postoje supstance koje se osim u klasične komercijalne svrhe (npr. proizvodnja deterdženata) mogu koristiti i za druge namjene koje čak mogu biti i nelegalne. Takve supstance su posebno regulisane i za njih je predviđena posebna procedura stavljanja na tržište.

Ranije sam pisala o supstancama koje se kao prekursori mogu koristiti u proizvodnji opojnih droga. Danas ću pisati o supstancama koje se mogu koristiti u proizvodnji eksploziva, tzv. prekursorima eksploziva.

Ova oblast je u Evropskoj uniji regulisana Uredbom (EU) 2019/1148 Evropskog parlamenta i Savjeta o stavljanju na tržište i upotrebi prekursora eksploziva. Uredba se u EU primjenjuje od 1. februara 2021. godine.

Hajde da prvo pogledamo osnove.

Ova Uredba uspostavlja harmonizovana pravila o stavljanju na raspolaganje, unošenju, posjedovanju i upotrebi supstanci ili smješa koje bi se mogle zloupotrijebiti za nedozvoljenu proizvodnju eksploziva.

Dva su ključna cilja:

• ograničavanje dostupnosti regulisanih supstanci ili smješa za širu javnost, odnosno pojedinačne korisnike,
• osiguravanje odgovarajućeg obavještavanja o sumnjivim transakcijama u cijelom lancu snabdijevanja.

Uredba sadrži dvije liste supstanci (regulisane supstance):

Aneks I sadrži OGRANIČENE PREKURSORE EKSPLOZIVA.

Ove supstance se ne smiju:

• staviti na raspolaganje pojedinačnim korisnicima,
• unositi, posjedovati ili koristiti, bilo u obliku supstanci ili kao sastojci smješa ili drugih supstanci, osim ako je koncentracija jednaka ili niža od graničnih vrijednosti navedenih u koloni 2.

Sumnjive transakcije i veći nestanci i krađe ovih supstanci moraju biti prijavljeni u roku od 24 sata.

Te supstance su: azotna kiselina, vodonik peroksid, sumporna kiselina, nitrometan, amonijum nitrat, kalijum hlorat, kalijum perhlorat, natrijum hlorat i natrijum perhlorat.

Aneks II sadrži PREKURSORE EKSPLOZIVA KOJE TREBA PRIJAVITI.

Sumnjive transakcije i veći nestanci i krađe supstanci sa ove liste, kao i smješa i supstanci koji ih sadrže, moraju biti prijavljeni u roku od 24 sata.

Ove supstance su: heksamin, aceton, kalijum nitrat, natrijum nitrat, kalcijum nitrat, kalcijum amonijum nitrat, magnezijum u prahu, magnezijum nitrat heksahidrat i aluminijum u prahu.

Sada kada smo pokrili osnove, pogledajmo dva važna zahtjeva Uredbe.

Prvi je da je za regulisane supstance potrebno obavještavanje u lancu snabdijevanja.

Kompanija koja stavi na raspolaganje ograničenu supstancu (Aneks I) drugoj kompaniji mora je obavijestiti da postoje ograničenja prodaje opštim korisnicima. Primjer: Snabdjevač 35% vodonik peroksida mora obavijestiti trgovca da ga ne smije staviti na raspolaganje opštem (pojedinačnom) korisniku.

Kompanija koja stavi na raspolaganje regulisanu supstancu (Aneks I i Aneks II) drugoj kompaniji mora da je obavijesti da je neophodno prijaviti policiji sumnjive transakcije, nestanke ili krađe. Primjer sumnjive transakcije je da kupac želi da kupi neuobičajenu količinu proizvoda.

Svaka kompanija samostalno odlučuje o tome kako će vršiti obavještavanje kroz lanac snabdijevanja, a ovo su mogući načini:

1. Posredstvom bezbjednosno/sigurnosno-tehničkog lista. U ovom slučaju, informacija da proizvod sadrži regulisani prekursor eksploziva obično se navodi u naslovu 15.
2. Obavještenjem putem e-pošte.
3. Putem izjava. Sadržaj i format izjave o obavještavanju u lancu snabdijevanja treba da budu jasni i razumljivi.

Drugi važan zahtjev je pribavljanje izjava od kupaca u vezi sa svrhom upotrebe.

Sadržaj ove izjave definisan je u Aneksu IV Uredbe. To je izjava kupca u vezi sa specifičnom upotrebom ili vrstama upotrebe ograničenih prekursora eksploziva.

Takvu izjavu mora da popuni kompanija koja želi da nabavi ograničene supstance iz Aneksa I, uz navođenje svrhe upotrebe tih supstanci. Na primjer, takvu izjavu prije kupovine mora popuniti automehaničar koji puni akumulatore sumpornom kiselinom ili proizvođač sredstava za čišćenje koja sadrže vodonik-peroksid kao sredstvo za izbjeljivanje.

Sumporna kiselina i vodonik peroksid su komercijalno najčešće korišćeni ograničeni prekursori eksploziva iz Aneksa I. Zato se nemojte iznenaditi ukoliko vam snabdjevač ovih supstanci zatraži izjavu o predviđenoj namjeni.

U Bosni i Hercegovini još uvijek ne postoje propisi koji regulišu ovu oblast, ali možemo očekivati njihovo usvajanje.

Ukoliko imate pitanja u vezi sa obavezama koje su propisane za prekursore eksploziva, pišite mi na nina.pajovic@bens-consulting.eu.